قنات حسن ‌آباد مشیر یزد ، قناتی تاریخی و هفتصد ساله در شهرستان ییلاقی مهریز یزد می باشد که متعلق به دوره میانی اسلامی( قرن هشتم) است و در ۱۶ بهمن ۱۳۸۹ با شماره ثبتی ۲۹۹۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در سالیانی دور، کارگران و مقنی های قنات حسن آباد مشیر مشغول به کندن کانال و حفر قنات می شوند اما با تمام تلاش های انجام شده، بدون نتیجه و ناامید می گردند. مقنی با عصبانیت به صاحب قنات می گوید که این قنات آب ندارد، صاحب قنات نیز می گوید که اگر برا ی من آب ندارد برای تو که نان دارد و با توکل به خدا برای رسیدن به آب نذر می کند که اگر به آب برسد، یک پنجم آن را به سادات اختصاص می دهد.
بعد از این نذر و متوسل شدن به ائمه اطهار، قنات شروع به جوشیدن کرده و از آن، آب فراوان بیرون می آید آنگونه که هیچ قنات دیگری نظیر آن شکل یافت نمی شود.
در کل، حق آب قنات حسن آباد با ۲۰۰ مالک و ۴۰۰ بهره بردار متعلق به برخی اهالی شهرستان مهریز و یزد می باشد که یک پنجم سهم سادات آن در داخل خود مهریز در تغار ساداتی، جدا و تحویل داده می‌شود و مابقی آب، سهم روستای دهنو ، آب انبار نو مریم آباد و حسن آباد یزد است.

مسیر قنات حسن آباد مشیر یزد
چاه اصلی قنات دهنو _ حسن‌آباد با عمقی حدود ۴۰ متر در نزدیکی چشمه غربالبیز مهریز قرار گرفته است که تغذیه آبی اصلی ارتفاعات شیرکوه ، سرریز چشمه غربالبیز ، حوضه آبریز قنات و تشکیلات آهکی منطقه از این قنات می باشد.
قنات تاریخی حسن ‌آباد یزد از غربالبیز مهریز شروع و با عبور از آب انبارها، باغات و مزارع روستاهای دهنو ، حسن‌ آباد ، مریم ‌آباد یزد و همچنین پس از به حرکت در آوردن آسیاب های ریگ ، حاجی ملا ماشاالله ، دو سنگی به کوشک باغ پهلوان ‌پور مهریز ختم می‌شود که البته مظهر تجلی و آبنمایی زیبای این قنات در روستای حسن ‌آباد مشیر به جلوه در می آید و هر ساله گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می کند.

بهره وری قنات حسن آباد مشیر
میزان بارندگی سالانه در شیرکوه یزد تاثیر مستقیمی بر مقدار آبدهی قنات هفتصد ساله حسن آباد مشیر یزد دارد. در سال ‌های پُر باران و به خصوص فصل بهار، میزان آبدهی قنات حسن آباد یزد به ۲۰۰ لیتر در ثانیه می رسد ولی در فصل‌ های تابستان و پاییز این مقدار به ۱۱۰ لیتر در ثانیه کاهش می یابد.
« قنات حسن آباد مهریز» با میزان آبدهی نسبتا بالا و مناسب خود، عمق آبرسانی کمی به ویژه در کانال مهریز به یزد دارد که این امر از ویژگی های مهم و برجسته این قنات می باشد. همچنین عدم شکل گیری لایه ‌های نمکی و گچی در طول مسیر قنات تاریخی حسن آباد مشیر نیز باعث شده است که آب این قنات، با همان کیفیت اولیه و بدون هیچ‌ گونه املاحی نظیر سدیم، کلسیم، منیزیم و ... به‌ روستاهای پایین‌ دست، انتقال یابد.
قنات حسن آباد مشیر ۵ شاخه‌ پیشکار اصلی، پیشکار کوهی، کوه سرخی، شق قنات و شاه نشینی دارد و آبدهی قنات تنها از شاخه‌ شق قنات تامین می‌شود.
آب قنات حسن آباد مشیر ، بیشتر برای کشاورزی و قسمتی هم برای شُرب به کار می ‌رفته است ولی امروزه تنها برای آبیاری باغ‌ های بین راه و کشت و کار در مهریز، حسن آباد مشیر یزد و دهنو به کار می‌رود.

ثبت قنات حسن آباد مشیر در میراث جهانی یونسکو

در تاریخ ژوئیه ۲۰۱۶ با برگزاری چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو در استانبول، یازده قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و قدمتی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال به عنوان بیستمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شدند. هرکدام از این ۱۱ قنات به لحاظ نوع معماری، قدمت، عمق، طول و ... منحصر به فرد هستند که قنات حسن‌ آباد مشیر در استان یزد هم با قدمتی هفتصد ساله یکی از آنها می باشد.
استان یزد از نظر تعداد قنات ، رتبه چهارم و از نظر میزان آبدهی قنات ، رتبه ششم کشور را به خود اختصاص داده است.

اگر قصد بازدید از این قنات را دارید باید به مهریز بروید. این قنات در حد فاصل غربالبیز و روستای مدوار قرار دارد. چنانچه تمایل داشته باشید می توانید با آژانس کاروانسالار کویر یزد همراه شوید برای بازدید از جاذبه های شهر مهریز و قنات جهانی حسن آباد مشیر.

تلفن: 03536303030