به گفته‌ی پژوهشگران، قنات محصول تفکر و ابداع ایرانیان است، اما برخی قدمت آن را به ۸۰۰ سال قبل از میلاد و بعضی نیز این فناوری ایرانی را مربوط به گذشته‌ای دورتر یعنی دوران پارت‌ها (دوران مس) در ایران می‌دانند.

 کشور ایران در حال حاضر حدود ۴۰ هزار رشته قنات به طول ۲۷۲ هزار کیلومتر دارد که البته بسیاری از آنها به دنبال خشکسالی‌های یکی دو دهه اخیر نابود و برخی نیز به شدت در معرض نابودی قرار دارند. نکته حائز اهمیت در مورد این فناوری، تضمین بقای شهرهای مهم و تاریخی کنونی کشورمان در شرایط سخت و خشک آب و هوایی از گذشته تاکنون بوده، به نحوی که این تجربه موفق گذشتگان ما بعدها در دیگر کشورهای جهان نیز مورد استفاده قرار گرفته است. به همین دلیل نیز این دانش بومی ایرانی راه سازمان یونسکو را برای جهانی شدن در پیش گرفت و در قالب یک پرونده زنجیره‌ای ۱۲ قنات منحصر به فرد کشورمان در فهرست آثار تاریخی یونسکو در سال ۲۰۱۶به ثبت رسید. قنات‌هایی مانند "قصبه" گناباد در جنوب خراسان، قنات "بلده" در خراسان جنوبی، قنات‌های "زارچ" و "حسن‌آباد مهریز" در یزد، قنات "جوپار" کرمان و قنات "اکبرآباد" و "قاسم‌آباد بروات" که هر کدام بیش از یک سده از عمرشان می‌گذرد، از جمله این قنات های ثبتی هستند. یکی از قنا‌ت‌های مورد نظر برای ثبت جهانی در استان یزد، قنات "زارچ" بود  با طولی قریب به ۹۰ کیلومتر، طولانی‌ترین قنات ایران محسوب می‌شود. این قنات یکی از کهن‌ترین قنات‌های ایران به شمار می‌آید که سابقه‌ای بیش از ۳ هزار سال دارد و تعداد چاه‌های آن دو هزار و ۱۱۵حلقه شمارش شده است. سرچشمه این قنات در کوه‌های مهریز است و در سه شاخه یا تونل زیرزمینی جدا به نام‌های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی پس از گذشتن از شهرستان یزد و مشروب کردن آن وارد شهر زارچ می‌شود که البته در حال حاضر تنها شاخه‌ی شور قنات زارچ فعال است. نکته مهم در رابطه با این قنات که عمق مادر چاه آن ۸۵ متر است و سایر قنوات، محاسبات دقیق مقنیان در طول این مسیرهای طولانی بوده، به نحوی که در آن دوران با ابزارهایی بسیار ساده و بدون هیچ اشتباهی با تعیین شیب دقیق زمین از جایی که قرار بوده آب در سطح زمین جاری شود، با حفر گمانه و تونل به سمت محل و عمق مورد نظر مادر چاه قنات که در مورد قنات زارچ فاصله‌ای حدود ۱۰۰ کیلومتر است، حفاری می‌کرده‌اند. قنات حسن آباد مشیر مهریز مربوط به دوره میانی اسلامی یعنی قرن هشتم است و در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد.

آژانس کاروانسالار کویر یزد این امکان را دارد تا تورهای تخصصی مرتبط با قنوات یزد و بازدید از آنها را فراهم سازد.

راههای تماس: 03536303030