خانه های قدیمی در یزد از نظر وضعیت استقرار عموما در جهت قبله قرار دارند. این جهت گیری از نظر اقلیمی، شرایطی را به وجود می آورده  تا فضاهای تابستانی و اتاقهای زمستانی به طرزی منطقی پیرامون حیات مرکزی قرار گیرند . حیاط مرکزی ، اصلیترین فضای خانه های یزدی محسوب میگردد. حوض آب در وسط حیاط که عمق آن به حداکثر میرسد و انرژی خورشید را در خود جای میدهد، باغچه ها و تریشه ها با درختان کم آب خواه همچون انار، انگور، انجیر، مورد ("مورت" نیز گفته می شود و درختچه ای است همیشه سبز) و عناب ، ضمن تامین سایه و ایفای نقش در تولید و زیبایی ، فقر رطوبت محیط را جبران میکنند. به بیان دیگر تمام عناصر متشکله خانه یزدی دست به دست هم میدهند تا اقلیمی کوچک و قابل زیست برای انسان فراهم سازند. حیاط خانه های یزدی مکانی برای انواع بازیهای محلی ،سرگرمی و تفریح کودکان ونوجوانان است . داربند(داربست) درختان انگور به گونه ای طراحی میشوند تا در تابستان به صورت چتر مانع ورود تابش خورشید به فضاهای مسکونی شوند و در زمستان در حالت عریان و بدون برگ ،نعمت خورشید را به درون اتاقها هدایت کنند و نور و گرما ببخشند . در اغلب خانه های یزدی تالار وجود دارد، که به صورت صفه و ایوان بزرگ ،محلی برای گذران ساعات عصر و شبهای تابستان است. اطاقها با نامهای مختلف نظیر اطاقهای سه دری ، پنج دری ، هفت دری ، ارسی و شکم دریده از هم تفکیک میشوند، که هرکدام در پاسخگویی به نیازهای ساکنان خانه مسئولیتی مشخص دارند . در مکتب معماری یزد، "حرمت" و "حجاب" یک اصل تلقی می گردد. حریم خانواده ها از احترام ویژه و بالایی برخوردار است. خانه ها باحجابند و قلمرو خصوصی خانه ها از تجاوز سمعی و بصری به دور است. هیچ خانه اصیل یزدی را نمیتوان یافت که دید نامحرم به درون آن ممکن باشد. هشتی ، کریاس ،دالان و دیوارهای بلند، نحوه آرایش و سازماندهی فضاهای گوناگون دور حیاط به گونه ایست که مفهوم حجاب را به کاملترین وجه نشان میدهد، به نحوی که ساکنان خانه دور از چشم اغیار در آرامش،آسایش،امنیت و ایمنی زندگی میکنند . این شیوه طراحی در عین حال در تابستانهای گرم،حداکثر سایه را در خانه فراهم می سازد. انتخاب روشهای ساختمانی مناسب ، انتخاب مواد و مصالح ساختمانی سازگار با اقلیم ، همچون نماسازی با سیم گل،و دم گیری گچی، زیبایی،آسایش و دوام و ... را به ارمغان می آورد. اتاق مهمانخانه در معماری مسکونی یزد سمبل احترام و بزرگداشت میهمان بوده است. در خانه هایی که از تمکن مالی برخوردار بوده اند و یا به اقتضای شغل صاحبخانه ، حیاط ویژه و مستقلی برای میهمان در نظر می گرفتند، این حیاط های اختصاصی به "بیرونی" معروفند، که در مقایسه با "اندرونی" به معنای فضای کاملا خصوصی اهل خانه قابل تفکیک و تمییزند.خانه های تجار و روحانیون رده بالا به لحاظ ضرورت های شغلی دارای بیرونی و اندرونی بوده است . 

  خانه های قدیمی و  ارزشمندی در یزد وجود دارند که حتی در جهان شناخته شده اند از قبیل خانه تهرانیها، خانه زرگر یزدی، خانه ملک التجار.  شما می توانید در کلیه ایام سال از آنها بازدید کنید یا حتی در آنجا اقامت داشته باشید. چرا که این خانه ها به منظور حفظ و نگهداری چند سالی است مرمت گشته اند و تبدیل به هتل های سنتی شده اند.