بناهايي كه در نوروز از مهمانان استقبال نمي كنند
سال 90 در راه است و بوي بهار مي آيد وكم كم شاهد برنامه ريزي خانواده ها براي ايام تعطيلات نوروز خواهيم بود. سفرهاي نوروزي جايي مهم و شاخص در اين برنامه ريزي ها دارند. مردم آماده سفر مي شوند و هر كدام جايي را براي گذراندن و لذت بردن از اين ايام انتخاب مي كنند. برخي به سواحل شمالي و جنوبي كشور مي روند و برخي هم به شهرهاي زيارتي اي همچون مشهد و قم رفته و آرامش خود را در پناه امام معصوم و خواهر كريمه اش جستجو مي كنند، اما در اين ميان، سفر به مناطقي كه مملو از جاذبه هاي گردشگري، تاريخي و فرهنگي هستند، جايگاه و اهميت ويژه اي دارد؛ جاذبه هايي چون مناطق تفريحي، بناهاي تاريخي و فرهنگي. 
به نظر مي آيد در اين ايام باقي مانده از سال همه شهرها و شهرداري ها و مسوولان براي پذيرايي از مهمانان خود آماده و كارهاي نيمه تمام را به پايان رسانده باشند و با طراوت و تميزي هرچه تمام تر به استقبال از مسافران و گردشگران نوروزي بروند؛ اتمام پروژه هاي مرمتي آثار تاريخي باستاني يكي از اين نمونه هاست كه برخلاف انتظار در برخي شهرها نه تنها به پايان نرسيده بلكه تازه شروع شده است.
مسجد جامع يزد، لابه لاي داربست هاي فلزي
يكي از مكان هاي شهر يزد كه هر ساله و در عيد نوروز با استقبال فراوان مسافران نوروزي مواجه مي شود، مسجد جامع كبير يزد است؛ به طوري كه بنا بر آمارهاي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد، اين مكان در نوروز 89 مقام اول را در جذب گردشگر نصيب خود ساخته است. اين مسجد يكي از آثار گرانبهاي ايران و در حقيقت گنجينه اي از معماري است كه در عين عظمت، بسيار زيبا ساخته شده و هرقسمت از آن معرف ذوق و هنر سازندگان آن است.
اما اين روزها و در آستانه سال نو، تعمير و مرمت گلدسته هاي اين مسجد كه از ابتداي سال جاري در لابه لاي داربست هاي فلزي پنهان مانده اند، اين نگراني را به وجود آورده است كه شايد گردشگران نوروزي از ديدن اين گلدسته ها و تزئينات زيبا و منحصر به فرد آن محروم شوند.
محمدرضا انتظاري، عضو هيات امناي اين مسجد دليل مرمت آن را فروريختن كاشي هاي گلدسته هاي مسجد عنوان كرد و به «جام جم» گفت: بخش هايي از گلدسته و حتي سقف آن نيز ترك برداشته است.
انتظاري اظهار اميدواري كرد، مرمت مسجد تا قبل از پايان سال به اتمام برسد. مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد، پايان يافتن مرمت مسجد تا قبل از پايان سال را بعيد دانست و گفت: مرمت مناره سمت چپ اين مسجد تاريخي بتازگي به پايان رسيده و مرمت و تعمير مناره سمت راست آن نيز تازه شروع شده است و تا چند ماه بعد از عيد نوروز هم بازسازي آن ادامه خواهد يافت.
بهرام رضايي با بيان اين كه جالب است، گردشگران در سال نو با شيوه و نحوه مرمت و بازسازي اين مسجد كه توسط معماران قديمي در حال بازسازي است، آشنا شوند، افزود: هزينه گزافي براي اجاره داربست ها پرداخت شده و به همين خاطر نمي توانيم در ايام نوروز آنها را جمع كنيم. از طرفي براي ادامه بازسازي، نياز به اين داربست ها داريم و جمع كردن و نصب دوباره آنها علاوه بر اتلاف وقت و معطل ماندن بازسازي، هزينه هاي گزافي را متحمل سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مي كند.
2 مناره مسجد كه يكي از آنها داراي پلكان دوطرفه است، با ارتفاع تقريبي 52 متر از كف تا نوك، داراي قطري حدود 8متر است و در دوره صفوي به بنا افزوده شده، اما در سال 1313 فروريخته و دوباره تجديد بنا شده است.
محمدحسين محتاج الله، كارشناس ميراث فرهنگي استان يزد نيز با اشاره به امتيازات معماري و هنري مسجد، كاشيكاري سردر بلند و باشكوه و 2 مناره زيبا، تزئينات كاشيكاري و 2 كتيبه نفيس آن يكي به خط كوفي آجري و ديگري به خط ثلث سفيد روي كاشي لاجوردي معرق را از جمله اين امتيازات دانست و گفت: در متن كتيبه هاي سردر، نام شاهرخ تيموري و سلطان جهانشاه و تاريخ سال 861 هجري قمري خوانده مي شود.
ساختمان اصلي مسجد جامع نيز متعلق به قرن ششم هجري قمري است، ليكن مسجد جامع كنوني مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم و نهم هجري قمري است.
مهم ترين اثر تزئيني مسجد جامع، محراب زيبا و ارزشمند آن است كه با نقوش كاشي معرق آرايش شده و قطار مقرنس محراب آن بسيار جالب و ديدني است. لوح سنگ مرمري كه در دهليز مسجد نصب شده، مورخ 777 هجري قمري بوده و سيزده قطعه لوح سنگي و كاشي در داخل هشت مسجد نصب شده است كه هر كدام مورخ به سال معين و وقف نامه و امور ديواني و مالياتي هستند. نكته قابل توجه در ساختمان مسجد، ايجاد روشنايي غيرمستقيم به وسيله انعكاس نور از گچ سفيد گنبد و ديوارهاست كه معمار و سازندگان بنا در قرن هشتم هجري به اين مطلب پي برده اند.
آغاز مرمت مسجد جامع ساوه
عمليات اجرايي مرمت اثر تاريخي ايوان شاگرد مسجد جامع ساوه نيز بتازگي و در اواسط دي ماه آغاز شد.
به گفته سرپرست ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ساوه، اين عمليات شامل استحكام بخشي و تزئينات سازه و بخشي از طاق هاي ايوان شاگرد است.
محسن نبوي، با بيان اين كه عمليات اجرايي اين پروژه 2سال به طول مي انجامد، اظهار كرد: براي اجراي اين طرح 2 ميليارد و 500 ميليون ريال اعتبار نياز است. وي گفت: قرار است، در اين مسجد نورپردازي با همكاري شهرداري و شوراي شهر ساوه انجام شود. مسجد جامع ساوه از آثار معماري عصر سلجوقيان است و مشتمل بر يك صحن گنبدي، دو ايوان استاد و شاگرد، چند شبستان و دهليزهاي زيباي آجري است كه از نظر سبك معماري، نقاشي، گچبري و كاشيكاري چشم نواز است.
اين اثر با شكوه به شماره 156 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. سرپرست ميراث فرهنگي كرمان نيز اخيرا از مرمت اثر تاريخي ميل نادري فهرج خبر داد؛ البته مرمت اين اثر تاريخي در شرايطي آغاز شده است كه بارندگي هاي شديد بهمن ماه، خساراتي را برآن وارد كرده است.
هادي ايرانمنش درخصوص وضعيت كنوني اين بناي 900 ساله گفت: پايه هاي اين بناي تاريخي دچار خيس خوردگي شده است. با اين وجود كارشناسان ميراث فرهنگي به منطقه اعزام شده اند و در حال بررسي اين اثر هستند.
خانه ترابي سمنان نيز اخيرا و در آستانه سال جديد تحت مرمت و بازسازي قرار گرفته است.
به گفته مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان سمنان، اين اثر يكي از آثار تاريخي باقي مانده از دوران قاجاريه است كه مرمت آن آغاز شده است و يكي از ويژگي هاي منحصربه فرد اين خانه وجود ساباط (راهگذر ميان دو خانه كه داراي سقف مي باشد) است. ساباط ها(سابات) از ويژگي هاي منحصربه فرد معماري مناطق گرمسير و كويري هستند.
حميد يزداني تصريح كرد: يكي از كاركردهاي ساباط، پديد آوردن سايه و جايگاهي خنك براي رهگذران است و به يكپارچگي و پايداري خانه ها در برابر نيروهاي ناشي از فشار سازه كمك مي كند. خانه ترابي در دوره قاجاريه ساخته شده و در فهرست آثار ملي ايران نيز به ثبت رسيده است و در حال حاضر در محله كهنه دژ سمنان واقع شده است.
نويسنده: امير ترقي نژاد
روزنامه جام جم، شماره 3075 به تاريخ 5/12/89، صفحه 15 (ايران)