محور ساسانی فارس ثبت جهانی شد
اجلاس یونسکو به جهانی شدن محور ساسانی فارس، شامل شهرهای باستانی فیروزآباد، بیشاپور، شهر گور و 8 اثر باستانی ایران رأی داد.
محمد باریکانی/ خبر‌نگار
پرونده ثبت‌جهانی محور ساسانی فارس که به کمیته میراث جهانی یونسکو ارسال شده بود در چهل و دومین نشست کمیته میراث‌جهانی یونسکو در منامه- پایتخت بحرین- بررسی و با رأی موافق اعضای یونسکو در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
ایران 2پرونده محور ساسانی فیروزآباد فارس و منطقه ارسباران را برای ثبت‌جهانی به یونسکو ارسال کرده بود و شانس چندانی برای جهانی شدن این 2 پرونده نداشت. محمدحسن طالبیان- معاون میراث فرهنگی کشور- پیش از سفر به منامه در گفت‌وگویی از احتمال مخالفت یونسکو با ثبت جهانی ارسباران و محور ساسانی فارس خبر داده بود. در عین حال، او گفته بود که راه مذاکره همچنان باز است و می‌توان با دیپلماسی و مذاکره، اعضای یونسکو را به رأی مثبت در ثبت جهانی محور ساسانی فارس متقاعد کرد.
به گزارش همشهری، تغییرات صورت‌گرفته در اعضای هیأت رئیسه شورای میراث‌جهانی یونسکو و تغییر نمایندگان کشورها در این شورا، یکی از اتفاقاتی بود که از شانس ایران برای چانه‌زنی در ثبت جهانی آثار تاریخی و طبیعی کاسته بود؛ با این حال کمیته میراث‌جهانی یونسکو به ثبت جهانی محور ساسانی فارس رأی مثبت داد. تکمیل پرونده منظر باستانشناسی محور ساسانی فارس، 3سال به طول انجامید. این محور آثار دوره ساسانی را در خود جای داده است و از شهرستان فیروزآباد با برخورداری از آثاری همچون کاخ اردشیر بابکان و قلعه‌‌دختر و نقش برجسته‌ها آغاز شده و تا کاخ ساسانی سروستان و شهر تاریخی بیشاپور و تنگ چوگان در شهرستان کازرون ادامه می‌یابد. استان فارس دارای بیشترین آثار دوره ساسانی است که با ارسال پرونده محور ساسانی فارس به یونسکو و رأی مثبت اعضا به جهانی شدن این پرونده، اکنون بسیاری از آثار تاریخی واقع در این محور در فهرست میراث‌جهانی بشر قرار گرفته‌اند.
روند جهانی شدن محور ساسانی
شورای جهانی بناها و محوطههای تاریخی در ارزیابی از پرونده محور ساسانی فارس از ایران خواسته بود برنامه خود را برای آینده شهر تاریخی گور و این موضوع که چرا محور ساسانی فارس در قالب یک پهنه و نه یک پرونده زنجیره‌ای برای ثبت جهانی مطرح شده است به ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطههای تاریخی) ارسال کند.
ارزیاب یونسکو همچنین از وضعیت میدانی و مجموعه محور ساسانی در فیروزآباد، بیشاپور، تنگه چوگان و غار شاپور بازدید کرد و گزارش وضعیت موجود و آنچه در پرونده اولیه مطرح شده بود را تنظیم کرد و در اختیار یونسکو قرار داد. ارزیاب یونسکو همچنین از ایران خواسته بود مدارک و گزارش‌های مفصلتری از آنچه در پرونده ثبت جهانی محور ساسانی فارس به یونسکو ارسال شده بود ارائه و درخصوص مرمت، ساماندهی و کاوش‌های باستانشناسی در بیشاپور و آنچه در فیروزآباد اتفاق افتاده بود اطلاعات بیشتری ارائه کند.
ایکوموس نیز پرسش‌هایی در ارتباط با بحث زلزله در منطقه و حفاظت از بناهای تاریخی و مطالعات انجام شده مطرح کرد. آنها همچنین از ایران خواسته بودند درباره برنامه آینده میراث‌فرهنگی برای شهر گور و برنامه‌های باستانشناسی آن محوطه توضیحات مفصلتری از آنچه در پرونده ارائه شده است ارسال کند.
نماینده ایکوموس در نشست کمیته میراث جهانی به اهمیت و ارزش‌های جهانی محور فیروزآباد فارس اشاره و اعلام کرد که به‌دلیل نقص اطلاعات موجود در پرونده شورای جهانی بناها و محوطههای تاریخی، درخواست بازگرداندن پرونده به ایران برای تکمیل اطلاعات را دارد و تا 2 سال دیگر مجددا پرونده در اجلاس بعدی یونسکو مطرح شود.
موافقان و مخالفان ثبت جهانی
نماینده اسپانیا، چین، کویت، تانزانیا، کوبا، بورکینافاسو، اوگانادا و بحرین اعلام کردند که موافق ثبت جهانی محور ساسانی فارس هستند اما بوسنی‌وهرزگوین، تونس و برزیل درخواست ارائه نقشه‌های باستانشناسی و پلان مدیریتی محور ساسانی فارس را ارائه کردند و گفتند که با تصمیم ایکوموس برای بازگرداندن پرونده موافق هستند. البته نماینده استرالیا نیز با تأکید بر ارزش‌های جهانی محور ساسانی فارس برای قرار گرفتن در فهرست میراث جهانی، این پرونده را دارای نقص خواند و پیشنهادهایی برای مرتفع شدن نقص‌ها ارائه کرد. پس از توضیحات ایکوموس و طرح نظرات مخالف و موافق و همچنین توضیحات عبدالرضا وطن‌دوست- نماینده ایران در یونسکو- و تلاش هیأت ایرانی برای ثبت جهانی محور ساسانی، اعضای یونسکو به نهایی‌شدن پرونده ثبت جهانی محور ساسانی فارس رأی دادند و بدین‌ترتیب این محور با برخورداری از چندین شهر باستانی و آثار تاریخی به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شد.
اهمیت جهانی شدن یک اثر
ثبت جهانی یک اثر تاریخی به‌معنای سهیم‌بودن جهان در حفاظت از میراث بشری است. براساس این تعریف، ثبت جهانی یک اثر، تعهدات متقابل دولت‌ها، مردم و مجامع جهانی را برای حفاظت از میراث بشر در یک کشور ایجاد می‌کند. بدین‌ترتیب دولت‌ها ملزم به صیانت از اثر ثبت جهانی شده هستند و هرگونه اقدام برای تخریب یک اثر تاریخی وجهه کشورها را در جهان خدشه‌دار می‌کند و تخریب‌کنندگان آثار ثبت جهانی را در فهرست جنایتکاران علیه میراث فرهنگی قرار می‌دهد. بدین‌ترتیب بودجه نگهداری و حفاظت و صیانت از آثار تاریخی ثبت جهانی‌شده از محل اعتبارات دولتی تأمین می‌شود و یونسکو درصورت ویرانی یک اثر به‌دلیل بلایای طبیعی، جنگ‌ها و حوادث غیرمترقبه به یاری آثار تاریخی ثبت جهانی‌شده در معرض تخریب و خطر ورود می‌کند؛ اتفاقی که در بم رخ داد. تخریب ارگ جهانی بم در زلزله و بازسازی دوباره این اثر با کمک‌های مالی یونسکو و کشورهای عضو کمیته میراث جهانی نمونه‌ای از تلاش جهانی برای حفاظت و صیانت از میراث جهانی بشر در کشورهای مختلف است.